Nếu ví 90 phút của cuộc tranh luận trực tiếp đầu tiên giữa hai ứng cử viên tổng thống Mỹ là một trận đấu bóng thì có thể nói ứng cử viên đảng Cộng hòa, cựu Thống đốc bang Massachusetts Mitt Romney đã chơi tấn công, trong khi ứng cử viên đảng Dân chủ là đương kim Tổng thống Barack Obama lại chọn chiến thuật phòng ngự.
Kết quả, lối chơi tấn công đã ghi điểm, nhưng đây lại không phải là trận đấu loại trực tiếp.
[Ông Romney giành thế chủ động sau cuộc tranh luận]
Trước sự chứng kiến của hàng chục triệu cử tri Mỹ, nhà tư bản Romney đã xóa đi hình ảnh của một ứng cử viên “khô khan và thiếu biểu cảm” khi ông có màn “làm quen” hóm hỉnh với đối thủ bằng lời chúc mừng Tổng thống Obama nhân kỷ niệm 20 năm ngày cưới của ông.
Nhưng ngay sau đó, ứng cử viên 65 tuổi bắt đầu thể hiện lối chơi tiến công như vũ bão khi liên tiếp công kích các chính sách của Tổng thống đương nhiệm, đặc biệt là các chính sách kinh tế mà ông cho là đã “nghiền nát” tầng lớp trung lưu Mỹ.
Ông Romney cho rằng chính quyền Obama đã làm mất đi hàng trăm nghìn việc làm trong bốn năm qua. Ông quy trách nhiệm về món nợ hơn 16.000 tỷ USD hiện nay một phần do các kế hoạch chi tiêu quá tốn kém của Nhà Trắng và cho rằng Tổng thống Obama đang cố gắng duy trì một chính phủ cồng kềnh, chi tiêu lắm, đánh thuế nhiều.
Ông Romney chủ trương xây dựng một chính phủ gọn nhẹ, không can thiệp vào các vấn đề cụ thể, ngay cả các gói cứu trợ, phó mặc thị trường cho tư nhân. Ông kết luận rằng: "Nếu ngài tổng thống tiếp tục tái cử, các bạn sẽ tiếp tục chứng kiến một tầng lớp trung lưu bị vắt kiệt. Các bạn sẽ tiếp tục chịu đựng nạn thất nghiệp kinh niên như chúng ta đã có 43 tháng tỷ lệ thất nghiệp trên 8% thời gian qua.”
Ở bên kia sân đấu, Tổng thống Obama lại khiến khán giả theo dõi cuộc tranh luận qua truyền hình bất ngờ khi ông tránh hầu hết các chủ đề mà bộ máy tranh cử của ông từ trước đến nay vẫn sử dụng để tấn công ông Romney, kể cả những chỉ trích công ty quản lý quỹ tư nhân Bain Capital của ông Romney mà phe Dân chủ ví như một “dã thú” hay chuyện ông Romney có nhiều tài sản cá nhân gửi tại các thiên đường thuế ở nước ngoài. Ông cũng không đả động đến đoạn video của ông Romney dè bỉu 47% dân số Mỹ bị dư luận chỉ trích mạnh mẽ.
Thay vào đó, ông chọn cách phòng ngự để đối phó với các đợt tấn công dồn dập của đối phương. Ông Obama nói: "Nếu Thống đốc Romney cho rằng chúng ta sẽ thịnh vượng nếu giảm mức thuế đánh vào người giàu và cắt bớt các quy định thì tôi lại có quan điểm khác,” đồng thời nhắc nhở đối thủ đảng Cộng hòa rằng ông Romney chưa làm rõ việc sẽ “xóa sổ” những “thủ thuật né tránh thuế” nào để duy trì nguồn thu.
Tổng thống đương nhiệm cho rằng chính sách của phe Cộng hòa sẽ chỉ đẩy nước Mỹ trở lại khó khăn như bốn năm trước. Phải chăng chính sự để mặc của chính phủ cho thị trường tư nhân tự tung tự tác đã đào sâu thêm hố bất công giữa các tầng lớp ở Mỹ, làm mồi lửa cho các phong trào phản kháng như “Chiếm phố Wall” từng làm rung chuyển nước Mỹ. Ông cũng cam kết sẽ tiếp tục “chiến đấu từng ngày” vì người dân Mỹ, vì tầng lớp trung lưu và tất cả những ai đang gặp khó khăn.
Cuộc tranh luận trực tiếp đầu tiên diễn ra trong bối cảnh các cuộc thăm dò gần đây đều cho thấy Tổng thống đương nhiệm dẫn trước đối thủ đảng Cộng hòa, đặc biệt tại các bang có tính chất “quyết định,” tổng thống Obama đều giành ưu thế cách biệt.
Mặc dù ông Romney được đánh giá là chiếm ưu thế hơn trong cuộc tranh luận đầu tiên, song các nhà phân tích đều có chung nhận định rằng trong khi các cuộc tranh luận nằm trong số những sự kiện đáng nhớ của mỗi chiến dịch tranh cử thì ít có bằng chứng nào cho thấy chúng có thể làm thay đổi kết quả bầu cử.
Tổng thống Obama có thể đã không thể hiện được phong độ tốt nhất của mình, nhưng ông cũng đã tránh không để lại những hình ảnh có thể khiến những người ủng hộ ông phải xem lại sự lựa chọn của mình.
Giáo sư khoa học chính trị Samuel Popkin thuộc trường Đại học Tổng hợp California ở San Diego nhận định “không ai sẽ thay đổi sự ủng hộ dựa trên một cuộc tranh luận như thế”.
Trận chung kết chưa diễn ra. Còn một tháng nữa mới tới ngày bầu cử, song tại nhiều nơi trên nước Mỹ rộng lớn, cuộc bầu cử đã bắt đầu do một số bang cho phép bầu cử sớm. Điều này sẽ làm gia tăng áp lực đối với ông Romney trong nỗ lực lật ngược thế cờ.
Mặc dù vậy, “Thời báo Tài chính” (Anh) cũng nhắc nhở rằng cuộc tranh luận đầu tiên là lời cảnh tỉnh đối với Tổng thống Obama vì để có thể tái đắc cử vào tháng 11 tới, ông Obama sẽ phải đưa ra được những lý lẽ thuyết phục hơn./.