Ngày 8/5, trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao ASEAN-18, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và các nhà lãnh đạo ASEAN đã có phiên họp hẹp thảo luận về Cấp cao Đông Á mở rộng, các biện pháp tăng cường quan hệ đối ngoại của ASEAN, nâng cao vai trò quốc tế của ASEAN và những vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm.
Về Cấp cao Đông Á (EAS), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và các nhà lãnh đạo tái khẳng định mục tiêu, nguyên tắc, thể thức cũng như những ưu tiên của EAS đã được ghi trong hai văn kiện nền tảng là Tuyên bố Kuala Lumpur về EAS năm 2005 và Tuyên bố Hà Nội kỷ niệm 5 năm thành lập EAS năm 2010.
Các nhà lãnh đạo cho rằng bên cạnh 5 lĩnh vực ưu tiên hiện nay là xây dựng đối tác kinh tế toàn diện Đông Á (CEPEA), tài chính, giáo dục, năng lượng, quản lý thiên tai và phòng chống cúm gia cầm, EAS cũng cần bàn về các vấn đề chiến lược quan trọng liên quan đến hòa bình, an ninh khu vực để góp phần tạo dựng và bảo đảm môi trường hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực, gắn kết các đối tác lớn cùng tham gia thực hiện các trọng tâm, ưu tiên của ASEAN.
Các nhà lãnh đạo tán thành khuyến nghị của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN về việc mời Nga và Mỹ tham gia ngay từ đầu vào quá trình chuẩn bị để lãnh đạo hai nước này có thể dự EAS lần thứ 6 vào cuối năm nay.
Về quan hệ đối ngoại của ASEAN, các nhà lãnh đạo hoan nghênh những tiến triển tích cực trong quan hệ giữa ASEAN với các đối tác, đặc biệt là những kết quả cụ thể trong năm Việt Nam làm Chủ tịch ASEAN 2010.
Các nhà lãnh đạo cũng nhất trí đẩy mạnh nỗ lực nhằm làm sâu sắc hơn quan hệ giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài thông qua các khuôn khổ và cơ chế hợp tác ASEAN+1 (ASEAN và từng nước đối thoại), ASEAN+3 (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Cấp cao Đông Á (EAS)… Các nhà lãnh đạo cho rằng ASEAN cần tiếp tục củng cố vai trò trung tâm tại các cơ chế, diễn đàn này cũng như trong cấu trúc khu vực đang định hình.
Về chủ đề "Cộng đồng ASEAN trong Cộng đồng các quốc gia toàn cầu" nhằm nâng cao vai trò quốc tế của ASEAN, các nhà lãnh đạo nhất trí cho rằng trong khi Hiệp hội dành ưu tiên và nguồn lực cao nhất cho mục tiêu xây dựng Cộng đồng, mở rộng quan hệ đối tác và duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình, ASEAN cũng cần tích cực tham khảo, chia sẻ thông tin và phối hợp lập trường, nhất là trong những vấn đề có chung lợi ích để phát huy hơn nữa vai trò, tiếng nói của mình trên trường quốc tế.
Liên quan vấn đề Biển Đông và Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), các nhà lãnh đạo khẳng định hòa bình, an ninh và ổn định ở Biển Đông, trong đó có vấn đề an ninh và an toàn hàng hải, là lợi ích chung của tất cả các nước. Mọi tranh chấp về chủ quyền ở Biển Đông cần được giải quyết giữa các bên liên quan thông qua các biện pháp hòa bình trên cơ sở tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước về Luật biển năm 1982 của Liên hợp quốc.
Việc thực hiện tốt DOC sẽ góp phần quyết định việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải ở Biển Đông. ASEAN ủng hộ việc sớm hoàn thành các quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC và tiến hành xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) vào năm 2012 nhân dịp kỷ niệm 10 năm DOC.
Các nhà lãnh đạo ASEAN cũng nhấn mạnh rằng tăng cường đoàn kết, phối hợp tiếng nói chung đi đôi với thúc đẩy hơn nữa đối thoại và hợp tác với Trung Quốc nhằm thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC.
Về tình hình Thái Lan-Campuchia, các nhà lãnh đạo bày tỏ mong muốn hai nước sẽ giải quyết hòa bình các tranh chấp phù hợp với tinh thần đoàn kết ASEAN được thể hiện trong Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á (TAC), Hiến chương ASEAN. Các nước đánh giá cao sự đóng góp và ủng hộ Indonesia, trên cương vị Chủ tịch ASEAN, tham gia hòa giải tranh chấp biên giới giữa Thái Lan và Campuchia.
Cũng tại hội nghị, các nhà lãnh đạo đã đồng ý trên nguyên tắc đề nghị của Myanmar đảm nhận chức Chủ tịch ASEAN vào 2014.
Về việc Timor Leste xin trở thành thành viên của ASEAN, các nhà lãnh đạo nhất trí cho rằng cần có thêm thời gian để cả ASEAN và Timor Leste chuẩn bị cho việc này, đồng thời giao các Bộ trưởng Ngoại giao xem xét kỹ các mặt trước khi trình lãnh đạo ASEAN.
Về ứng phó với các thách thức, ASEAN cam kết đẩy mạnh hơn nữa hợp tác khu vực, đặc biệt trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, quản lý thiên tai, an ninh lương thực và an ninh năng lượng.
Tại các phiên họp, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nêu rõ mục tiêu của EAS mở rộng là nhằm duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong EAS mở rộng nói riêng và trong cấu trúc khu vực đang định hình nói chung. Các nước cần tranh thủ EAS mở rộng để nâng cao vai trò, phục vụ tốt nhất lợi ích của ASEAN, đồng thời quan tâm thích đáng đến mong muốn và lợi ích của các đối tác trong EAS; bảo đảm EAS mở rộng, với tư cách là một thành tố quan trọng của cấu trúc khu vực do ASEAN đóng vai trò trung tâm, đóng góp ngày càng thiết thực và hiệu quả vào quá trình đảm bảo và thúc đẩy hòa bình, an ninh, hợp tác phát triển trong khu vực...
Về tăng cường đối ngoại của ASEAN, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị ASEAN tiếp tục tăng cường đoàn kết, phát huy nội lực, dành ưu tiên và nguồn lực cao nhất cho mục tiêu xây dựng Cộng đồng cũng như các vấn đề ưu tiên của khu vực.
ASEAN cần mở rộng quan hệ đối tác và duy trì vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực đang định hình, vì hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực. Đây chính là cơ sở và nội lực để ASEAN có thể phát huy vai trò trên trường quốc tế.
Ngoài ra, ASEAN cũng cần tích cực tham khảo, chia sẻ thông tin và phối hợp lập trường trong những vấn đề mà các nước thành viên cùng quan tâm; đồng thời chia sẻ kinh nghiệm của khu vực với thế giới trên cơ sở đồng thuận. ASEAN cần lựa chọn những vấn đề phù hợp để có thể đóng góp thiết thực vào các khuôn khổ hợp tác toàn cầu, đồng thời tăng cường hơn nữa hiệu quả của các cơ chế phối hợp hiện có, nhất là hoạt động của các Ủy ban ASEAN tại trụ sở Liên hiệp quốc, các tổ chức quốc tế và các nước thứ ba nhằm phát huy mạnh mẽ tiếng nói và phản ánh lập trường chung của ASEAN tại các diễn đàn này.
Về phát triển bền vững tại Tiểu vùng Mekong, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị tăng cường hơn nữa hợp tác ứng phó với biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển bền vững, đặc biệt trong việc khai thác và sử dụng hợp lý, bền vững tài nguyên nước.
Thủ tướng cho rằng việc khai thác, sử dụng nguồn nước sông Mekong, nhất là việc xây dựng các công trình trên dòng sông chính Mekong, trước hết cần phải hướng tới bảo đảm lợi ích của cư dân cũng như sự phát triển bền vững của tất cả các nước ven sông, nhất là các nước hạ nguồn. Điều này không chỉ đòi hỏi phải có sự hợp tác chặt chẽ của cả 5 nước ASEAN và Trung Quốc, mà còn phải có sự phối hợp nghiên cứu khoa học một cách kỹ lưỡng về tác động đối với môi trường.
Cùng ngày, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng đã có cuộc gặp riêng với Tổng thống nước chủ nhà Indonesia, Chủ tịch Cấp cao ASEAN 18, ông Susilo Bambang Yudhoyono; Tổng thống Philippines Benigno Aquino và Tổng thống Myanmar Thein Sein để thúc đẩy quan hệ song phương và trao đổi các vấn đề quốc tế, khu vực cùng quan tâm./.
Về Cấp cao Đông Á (EAS), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và các nhà lãnh đạo tái khẳng định mục tiêu, nguyên tắc, thể thức cũng như những ưu tiên của EAS đã được ghi trong hai văn kiện nền tảng là Tuyên bố Kuala Lumpur về EAS năm 2005 và Tuyên bố Hà Nội kỷ niệm 5 năm thành lập EAS năm 2010.
Các nhà lãnh đạo cho rằng bên cạnh 5 lĩnh vực ưu tiên hiện nay là xây dựng đối tác kinh tế toàn diện Đông Á (CEPEA), tài chính, giáo dục, năng lượng, quản lý thiên tai và phòng chống cúm gia cầm, EAS cũng cần bàn về các vấn đề chiến lược quan trọng liên quan đến hòa bình, an ninh khu vực để góp phần tạo dựng và bảo đảm môi trường hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực, gắn kết các đối tác lớn cùng tham gia thực hiện các trọng tâm, ưu tiên của ASEAN.
Các nhà lãnh đạo tán thành khuyến nghị của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN về việc mời Nga và Mỹ tham gia ngay từ đầu vào quá trình chuẩn bị để lãnh đạo hai nước này có thể dự EAS lần thứ 6 vào cuối năm nay.
Về quan hệ đối ngoại của ASEAN, các nhà lãnh đạo hoan nghênh những tiến triển tích cực trong quan hệ giữa ASEAN với các đối tác, đặc biệt là những kết quả cụ thể trong năm Việt Nam làm Chủ tịch ASEAN 2010.
Các nhà lãnh đạo cũng nhất trí đẩy mạnh nỗ lực nhằm làm sâu sắc hơn quan hệ giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài thông qua các khuôn khổ và cơ chế hợp tác ASEAN+1 (ASEAN và từng nước đối thoại), ASEAN+3 (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Cấp cao Đông Á (EAS)… Các nhà lãnh đạo cho rằng ASEAN cần tiếp tục củng cố vai trò trung tâm tại các cơ chế, diễn đàn này cũng như trong cấu trúc khu vực đang định hình.
Về chủ đề "Cộng đồng ASEAN trong Cộng đồng các quốc gia toàn cầu" nhằm nâng cao vai trò quốc tế của ASEAN, các nhà lãnh đạo nhất trí cho rằng trong khi Hiệp hội dành ưu tiên và nguồn lực cao nhất cho mục tiêu xây dựng Cộng đồng, mở rộng quan hệ đối tác và duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình, ASEAN cũng cần tích cực tham khảo, chia sẻ thông tin và phối hợp lập trường, nhất là trong những vấn đề có chung lợi ích để phát huy hơn nữa vai trò, tiếng nói của mình trên trường quốc tế.
Liên quan vấn đề Biển Đông và Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), các nhà lãnh đạo khẳng định hòa bình, an ninh và ổn định ở Biển Đông, trong đó có vấn đề an ninh và an toàn hàng hải, là lợi ích chung của tất cả các nước. Mọi tranh chấp về chủ quyền ở Biển Đông cần được giải quyết giữa các bên liên quan thông qua các biện pháp hòa bình trên cơ sở tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước về Luật biển năm 1982 của Liên hợp quốc.
Việc thực hiện tốt DOC sẽ góp phần quyết định việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải ở Biển Đông. ASEAN ủng hộ việc sớm hoàn thành các quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC và tiến hành xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) vào năm 2012 nhân dịp kỷ niệm 10 năm DOC.
Các nhà lãnh đạo ASEAN cũng nhấn mạnh rằng tăng cường đoàn kết, phối hợp tiếng nói chung đi đôi với thúc đẩy hơn nữa đối thoại và hợp tác với Trung Quốc nhằm thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC.
Về tình hình Thái Lan-Campuchia, các nhà lãnh đạo bày tỏ mong muốn hai nước sẽ giải quyết hòa bình các tranh chấp phù hợp với tinh thần đoàn kết ASEAN được thể hiện trong Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á (TAC), Hiến chương ASEAN. Các nước đánh giá cao sự đóng góp và ủng hộ Indonesia, trên cương vị Chủ tịch ASEAN, tham gia hòa giải tranh chấp biên giới giữa Thái Lan và Campuchia.
Cũng tại hội nghị, các nhà lãnh đạo đã đồng ý trên nguyên tắc đề nghị của Myanmar đảm nhận chức Chủ tịch ASEAN vào 2014.
Về việc Timor Leste xin trở thành thành viên của ASEAN, các nhà lãnh đạo nhất trí cho rằng cần có thêm thời gian để cả ASEAN và Timor Leste chuẩn bị cho việc này, đồng thời giao các Bộ trưởng Ngoại giao xem xét kỹ các mặt trước khi trình lãnh đạo ASEAN.
Về ứng phó với các thách thức, ASEAN cam kết đẩy mạnh hơn nữa hợp tác khu vực, đặc biệt trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, quản lý thiên tai, an ninh lương thực và an ninh năng lượng.
Tại các phiên họp, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nêu rõ mục tiêu của EAS mở rộng là nhằm duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong EAS mở rộng nói riêng và trong cấu trúc khu vực đang định hình nói chung. Các nước cần tranh thủ EAS mở rộng để nâng cao vai trò, phục vụ tốt nhất lợi ích của ASEAN, đồng thời quan tâm thích đáng đến mong muốn và lợi ích của các đối tác trong EAS; bảo đảm EAS mở rộng, với tư cách là một thành tố quan trọng của cấu trúc khu vực do ASEAN đóng vai trò trung tâm, đóng góp ngày càng thiết thực và hiệu quả vào quá trình đảm bảo và thúc đẩy hòa bình, an ninh, hợp tác phát triển trong khu vực...
Về tăng cường đối ngoại của ASEAN, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị ASEAN tiếp tục tăng cường đoàn kết, phát huy nội lực, dành ưu tiên và nguồn lực cao nhất cho mục tiêu xây dựng Cộng đồng cũng như các vấn đề ưu tiên của khu vực.
ASEAN cần mở rộng quan hệ đối tác và duy trì vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực đang định hình, vì hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực. Đây chính là cơ sở và nội lực để ASEAN có thể phát huy vai trò trên trường quốc tế.
Ngoài ra, ASEAN cũng cần tích cực tham khảo, chia sẻ thông tin và phối hợp lập trường trong những vấn đề mà các nước thành viên cùng quan tâm; đồng thời chia sẻ kinh nghiệm của khu vực với thế giới trên cơ sở đồng thuận. ASEAN cần lựa chọn những vấn đề phù hợp để có thể đóng góp thiết thực vào các khuôn khổ hợp tác toàn cầu, đồng thời tăng cường hơn nữa hiệu quả của các cơ chế phối hợp hiện có, nhất là hoạt động của các Ủy ban ASEAN tại trụ sở Liên hiệp quốc, các tổ chức quốc tế và các nước thứ ba nhằm phát huy mạnh mẽ tiếng nói và phản ánh lập trường chung của ASEAN tại các diễn đàn này.
Về phát triển bền vững tại Tiểu vùng Mekong, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị tăng cường hơn nữa hợp tác ứng phó với biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển bền vững, đặc biệt trong việc khai thác và sử dụng hợp lý, bền vững tài nguyên nước.
Thủ tướng cho rằng việc khai thác, sử dụng nguồn nước sông Mekong, nhất là việc xây dựng các công trình trên dòng sông chính Mekong, trước hết cần phải hướng tới bảo đảm lợi ích của cư dân cũng như sự phát triển bền vững của tất cả các nước ven sông, nhất là các nước hạ nguồn. Điều này không chỉ đòi hỏi phải có sự hợp tác chặt chẽ của cả 5 nước ASEAN và Trung Quốc, mà còn phải có sự phối hợp nghiên cứu khoa học một cách kỹ lưỡng về tác động đối với môi trường.
Cùng ngày, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng đã có cuộc gặp riêng với Tổng thống nước chủ nhà Indonesia, Chủ tịch Cấp cao ASEAN 18, ông Susilo Bambang Yudhoyono; Tổng thống Philippines Benigno Aquino và Tổng thống Myanmar Thein Sein để thúc đẩy quan hệ song phương và trao đổi các vấn đề quốc tế, khu vực cùng quan tâm./.
(TTXVN/Vietnam+)