Mấy hôm nay, có những ý kiến xôn xao về bộ phim “Đường Kiến” được trao giải Cánh Diều Bạc đã “thuổng” một truyện ngắn cùng tên của nhà văn Kinh Dương Vương từng được đăng trên tạp chí Văn, số 125, ra ngày 1/3/1969.
Để làm rõ sự việc này, chúng tôi đã phỏng vấn tác giả của phim “Đường Kiến” - sinh viên Thiều Hà Quang Nghĩa.
- Nghĩa có thể giới thiệu đôi nét về mình?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Tôi là Thiều Hà Quang Nghĩa, sinh viên năm cuối lớp Đạo diễn Điện ảnh K27, trường Đại học sân khấu Điện ảnh Hà Nội.
- Từ những ý kiến về chuyện tác giả “Đường Kiến” đã “ăn cắp” tác phẩm của một nhà văn từ trước giải phóng miền Nam, Nghĩa nói gì?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Tôi sự rất buồn khi biết đến ý kiến này. Trong quá trình học tập ở nhà trường, mỗi một học kỳ chúng tôi đều phải làm những bài tập làm phim ngắn. Những bài tập đầu tiên của chúng tôi mà các thầy dạy là sử dụng một tác phẩm văn học của Việt Nam hoặc nước ngoài để chuyển thể thành kịch bản và làm phim.
Và đặc biệt chúng tôi hay chuyển thể các tác phẩm nổi tiếng của các gia Việt Nam như Nam Cao, Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Công Hoan... Việc sử dụng các tác phẩm văn học để dựng thành các tiểu phẩm kịch ngắn và làm thành phim ngắn đó là một trong những kỹ năng, và là những bài tập mà các thầy giáo yêu cầu chúng tôi làm.
Qua những bài tập đó, chúng tôi đã rèn luyện được nhiều hơn kỹ năng để làm phim, và chuẩn bị cho mình những hành trang để sau này có thể bước vào nghề. Đến năm thứ ba, chúng tôi phải làm những bộ phim ngắn có thời gian dài hơn, có một kết cấu kịch bản chặt chẽ, có tình huống và ý tưởng hấp dẫn và đặc biệt phải có ngôn ngữ điện ảnh. Tôi đã thực sự gặp khó khăn trong việc lựa chọn ý tưởng để làm phim.
Tôi thích làm một bộ phim ngắn không có lời thoại, chỉ có hình ảnh, âm thanh và nhạc trong phim, điều này sẽ giúp tôi lột tả được tốt nhất về ngôn ngữ điện ảnh trong phim. Ý tưởng làm phim "Đường Kiến" đến với tôi hết sức tình cờ khi tôi cùng trao đổi với các bạn biên kịch trong trường. Họ gợi ý cho tôi về truyện ngắn “Đường Kiến” của nhà văn Kinh Dương Vương, tôi đã đọc và thấy thích thú về hình ảnh một người lính bò theo đàn kiến để tìm thức ăn.
Tôi và bạn biên kịch cho phim cùng bàn bạc nhau để làm một phim ngắn. Sau chúng tôi khi quyết định viết kịch bản phim này để làm phim bài tập cho năm thứ ba Đại học, chúng tôi đã từng tìm cách để liên lạc với tác giả Kinh Dương Vương, nhưng quả thật ông không sống ở Việt Nam, và việc liên lạc được với ông quả thực là rất khó.
Tôi đã đề nghị là nếu sau khi làm phim xong phần mở đầu giới thiệu phim sẽ có một lời đề tựa là "Phim ngắn Đường kiến - Kịch bản dựa vào ý tưởng truyện ngắn cùng tên của Kinh Dương Vương." Và quả thực, tôi đã làm điều đó, trong bất cứ bản đĩa phim nào cũng có lời đề tựa này ở ngay mở đầu phim.
Khi tôi chiếu phim trong buổi trình chiếu phim bài tập của sinh viên cũng có, những buổi chiếu phim trong kỳ liên hoan phim vừa qua cũng có. Đó là điều tôi tôn trọng ý tưởng của tác giả. Mặc dù tôi không bê nguyên xi truyện ngắn của nhà văn Kinh Dương Vương vào phim ngắn của mình, nếu ai đọc truyện của nhà văn Kinh Dương Vương xong, sau đó xem phim của tôi thì sẽ thấy những điều khác biệt rõ rệt về cách dẫn dắt câu chuyện phim, cách thể hiện tình huống cũng như các chi tiết được sử dụng trong phim.
Chuyện này, tôi biết sự thiếu sót của mình tạo nên một dư luận không tốt cho phim. Mặc dù đây là phim bài tập, mang tính thể nghiệm không nhằm mục đích kinh doanh thu lợi nhuận thì tôi cũng muốn nói là tôi rất xin lỗi tác giả Kinh Dương Vương, vì đến những ngày gần đây khi phim ngắn “Đường Kiến” được giải thì thông qua một kênh báo chí, tôi với ông mới có thể liên lạc được với nhau.
Tôi có chia sẻ những điều này với nhà văn, qua email nhà văn cũng đồng cảm với tôi, ông khuyên tôi nên cẩn trọng hơn về việc tác quyền, ông mong muốn những người trẻ như chúng tôi có được cơ hội thể hiện mình và phát triển trong tương lai.
Nhà văn Kinh Dương Vương còn chia sẻ, ông còn rất nhiều câu chuyện thú vị về chiến tranh và rất muốn tôi đọc nó, cùng trao đổi với ông, biết đâu sẽ có một ý tưởng nào đó để làm thành phim trong tương lai. Tôi thầm cảm ơn tình cảm đó của nhà văn, và cũng coi đây như là một bài học lớn cho mình trong quá trình làm nghề sau này.
- Có thể coi là “tai bay vạ gió” do không biết hay Nghĩa cho là mình đúng và bị hiểu sai?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Tôi hiện nay đang trong tình cảnh rất khó xử, thực sự bối rối. Tôi không ngờ rằng, chuyện tôi sử dụng một ý tưởng từ tác phẩm văn học để làm phim ngắn bài tập lại gây nên những dư luận như vậy.
- Nghĩa thấy rằng mọi người nên hiểu thế nào cho đúng về thực tế và công sức sáng tạo của mình?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Trên thực tế từ một ý tưởng văn học để chuyển thể thành kịch bản là một quá trình sáng tạo, vì ngôn ngữ thể hiện giữa văn học và điện ảnh rất khác nhau. Từ kịch bản văn học để làm thành một bộ phim là một quá trình sáng tạo lần thứ hai. Chúng tôi làm nó bằng nhiệt huyết của mình không phải vì tiền bạc hay danh tiếng, chính vì thế, tôi mong nhận được sự cảm thông của độc giả trước dư luận này.
- Sự nghiệp của Nghĩa còn ở phía trước nên anh rất cần sự ủng hộ của công chúng, anh hãy nói gì cùng họ, vì ai cũng có thể có lúc mắc sai lầm, vấp váp dù cố ý hay vô ý?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Tôi mới vào nghề làm phim, tôi thấy mình thật sự nhỏ bé trước những vị tiền bối đã và đang cống hiến cho sự nghiệp điện ảnh Việt Nam. Việc người làm phim có thành hay bại yếu tố quyết định ở khán giả, ở công chúng. Cũng như bao nhiêu người làm phim khác, tôi luôn mong sự ủng hộ, động viên của khán giả với những người trẻ như chúng tôi, để chúng tôi có cơ hội phát triển trong tương lai.
Con người thì việc mắc lỗi hay thiếu sót là khó có thể tránh khỏi, tôi chỉ mong độc giả hãy nhìn vào những yếu tố khách quan, tích cực của nó để có sự đánh giá chính xác hơn. Một lần nữa tôi cũng muốn xin lỗi nhà văn Kinh Dương Vương, hy vọng ông sẽ hiểu và cảm thông cho tôi về chuyện này.
- Chúc Nghĩa vượt qua nỗi buồn và đi đến những thành công chắc chắn hơn trong tương lai!
Để làm rõ sự việc này, chúng tôi đã phỏng vấn tác giả của phim “Đường Kiến” - sinh viên Thiều Hà Quang Nghĩa.
- Nghĩa có thể giới thiệu đôi nét về mình?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Tôi là Thiều Hà Quang Nghĩa, sinh viên năm cuối lớp Đạo diễn Điện ảnh K27, trường Đại học sân khấu Điện ảnh Hà Nội.
- Từ những ý kiến về chuyện tác giả “Đường Kiến” đã “ăn cắp” tác phẩm của một nhà văn từ trước giải phóng miền Nam, Nghĩa nói gì?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Tôi sự rất buồn khi biết đến ý kiến này. Trong quá trình học tập ở nhà trường, mỗi một học kỳ chúng tôi đều phải làm những bài tập làm phim ngắn. Những bài tập đầu tiên của chúng tôi mà các thầy dạy là sử dụng một tác phẩm văn học của Việt Nam hoặc nước ngoài để chuyển thể thành kịch bản và làm phim.
Và đặc biệt chúng tôi hay chuyển thể các tác phẩm nổi tiếng của các gia Việt Nam như Nam Cao, Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Công Hoan... Việc sử dụng các tác phẩm văn học để dựng thành các tiểu phẩm kịch ngắn và làm thành phim ngắn đó là một trong những kỹ năng, và là những bài tập mà các thầy giáo yêu cầu chúng tôi làm.
Qua những bài tập đó, chúng tôi đã rèn luyện được nhiều hơn kỹ năng để làm phim, và chuẩn bị cho mình những hành trang để sau này có thể bước vào nghề. Đến năm thứ ba, chúng tôi phải làm những bộ phim ngắn có thời gian dài hơn, có một kết cấu kịch bản chặt chẽ, có tình huống và ý tưởng hấp dẫn và đặc biệt phải có ngôn ngữ điện ảnh. Tôi đã thực sự gặp khó khăn trong việc lựa chọn ý tưởng để làm phim.
Tôi thích làm một bộ phim ngắn không có lời thoại, chỉ có hình ảnh, âm thanh và nhạc trong phim, điều này sẽ giúp tôi lột tả được tốt nhất về ngôn ngữ điện ảnh trong phim. Ý tưởng làm phim "Đường Kiến" đến với tôi hết sức tình cờ khi tôi cùng trao đổi với các bạn biên kịch trong trường. Họ gợi ý cho tôi về truyện ngắn “Đường Kiến” của nhà văn Kinh Dương Vương, tôi đã đọc và thấy thích thú về hình ảnh một người lính bò theo đàn kiến để tìm thức ăn.
Tôi và bạn biên kịch cho phim cùng bàn bạc nhau để làm một phim ngắn. Sau chúng tôi khi quyết định viết kịch bản phim này để làm phim bài tập cho năm thứ ba Đại học, chúng tôi đã từng tìm cách để liên lạc với tác giả Kinh Dương Vương, nhưng quả thật ông không sống ở Việt Nam, và việc liên lạc được với ông quả thực là rất khó.
Tôi đã đề nghị là nếu sau khi làm phim xong phần mở đầu giới thiệu phim sẽ có một lời đề tựa là "Phim ngắn Đường kiến - Kịch bản dựa vào ý tưởng truyện ngắn cùng tên của Kinh Dương Vương." Và quả thực, tôi đã làm điều đó, trong bất cứ bản đĩa phim nào cũng có lời đề tựa này ở ngay mở đầu phim.
Khi tôi chiếu phim trong buổi trình chiếu phim bài tập của sinh viên cũng có, những buổi chiếu phim trong kỳ liên hoan phim vừa qua cũng có. Đó là điều tôi tôn trọng ý tưởng của tác giả. Mặc dù tôi không bê nguyên xi truyện ngắn của nhà văn Kinh Dương Vương vào phim ngắn của mình, nếu ai đọc truyện của nhà văn Kinh Dương Vương xong, sau đó xem phim của tôi thì sẽ thấy những điều khác biệt rõ rệt về cách dẫn dắt câu chuyện phim, cách thể hiện tình huống cũng như các chi tiết được sử dụng trong phim.
Chuyện này, tôi biết sự thiếu sót của mình tạo nên một dư luận không tốt cho phim. Mặc dù đây là phim bài tập, mang tính thể nghiệm không nhằm mục đích kinh doanh thu lợi nhuận thì tôi cũng muốn nói là tôi rất xin lỗi tác giả Kinh Dương Vương, vì đến những ngày gần đây khi phim ngắn “Đường Kiến” được giải thì thông qua một kênh báo chí, tôi với ông mới có thể liên lạc được với nhau.
Tôi có chia sẻ những điều này với nhà văn, qua email nhà văn cũng đồng cảm với tôi, ông khuyên tôi nên cẩn trọng hơn về việc tác quyền, ông mong muốn những người trẻ như chúng tôi có được cơ hội thể hiện mình và phát triển trong tương lai.
Nhà văn Kinh Dương Vương còn chia sẻ, ông còn rất nhiều câu chuyện thú vị về chiến tranh và rất muốn tôi đọc nó, cùng trao đổi với ông, biết đâu sẽ có một ý tưởng nào đó để làm thành phim trong tương lai. Tôi thầm cảm ơn tình cảm đó của nhà văn, và cũng coi đây như là một bài học lớn cho mình trong quá trình làm nghề sau này.
- Có thể coi là “tai bay vạ gió” do không biết hay Nghĩa cho là mình đúng và bị hiểu sai?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Tôi hiện nay đang trong tình cảnh rất khó xử, thực sự bối rối. Tôi không ngờ rằng, chuyện tôi sử dụng một ý tưởng từ tác phẩm văn học để làm phim ngắn bài tập lại gây nên những dư luận như vậy.
- Nghĩa thấy rằng mọi người nên hiểu thế nào cho đúng về thực tế và công sức sáng tạo của mình?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Trên thực tế từ một ý tưởng văn học để chuyển thể thành kịch bản là một quá trình sáng tạo, vì ngôn ngữ thể hiện giữa văn học và điện ảnh rất khác nhau. Từ kịch bản văn học để làm thành một bộ phim là một quá trình sáng tạo lần thứ hai. Chúng tôi làm nó bằng nhiệt huyết của mình không phải vì tiền bạc hay danh tiếng, chính vì thế, tôi mong nhận được sự cảm thông của độc giả trước dư luận này.
- Sự nghiệp của Nghĩa còn ở phía trước nên anh rất cần sự ủng hộ của công chúng, anh hãy nói gì cùng họ, vì ai cũng có thể có lúc mắc sai lầm, vấp váp dù cố ý hay vô ý?
Thiều Hà Quang Nghĩa: Tôi mới vào nghề làm phim, tôi thấy mình thật sự nhỏ bé trước những vị tiền bối đã và đang cống hiến cho sự nghiệp điện ảnh Việt Nam. Việc người làm phim có thành hay bại yếu tố quyết định ở khán giả, ở công chúng. Cũng như bao nhiêu người làm phim khác, tôi luôn mong sự ủng hộ, động viên của khán giả với những người trẻ như chúng tôi, để chúng tôi có cơ hội phát triển trong tương lai.
Con người thì việc mắc lỗi hay thiếu sót là khó có thể tránh khỏi, tôi chỉ mong độc giả hãy nhìn vào những yếu tố khách quan, tích cực của nó để có sự đánh giá chính xác hơn. Một lần nữa tôi cũng muốn xin lỗi nhà văn Kinh Dương Vương, hy vọng ông sẽ hiểu và cảm thông cho tôi về chuyện này.
- Chúc Nghĩa vượt qua nỗi buồn và đi đến những thành công chắc chắn hơn trong tương lai!
| Nghệ sĩ Nhân dân Trần Thế Dân, Uỷ viên Ban giám khảo thể loại phim ngắn đã trao đổi cùng Phóng viên Vietnam+: Đây là năm đầu tiên phim ngắn tham gia Giải Cánh Diều Vàng. Năm nay, phim ngắn chưa có giải Vàng nên Giải Cánh Diều Bạc là cao nhất. Nhiều bộ phim không đạt tiêu chuẩn của phim ngắn vì thực ra chỉ là một đoạn của phim dài. Chỉ có phim “Đường Kiến” là một trong số rất ít phim ngắn “gói gọn” được vấn đề. Thật đáng tiếc nếu thông tin phim này lại "ăn trộm" từ một truyện ngắn là đúng. Cần nghiêm túc xem xét lại. Chuyện lấy gợi ý từ tác phẩm văn học không lạ, có thể đề ngay trên phim là đã phóng tác, lấy cảm hứng hoặc dựa theo tác phẩm nào đó. Đám sinh viên dễ gì có được kịch bản tốt tự làm, chỉ cần họ có thông báo về nguồn gốc đàng hoàng thôi. Nếu thực là cố tình không giới thiệu nguồn gốc kịch bản có thì lỗi về nhân cách. Không thể trở thành nghệ sĩ chân chính được. Từ tác phẩm văn học làm thành phim thì khác thể loại nên gọi là ăn cắp cũng không phải. Bên kiện bản quyền mà ra mặt thì sẽ có Cục Bản quyền giải quyết. Nhưng về trách nhiệm của Ban giám khảo thì chúng tôi cũng sẽ rút kinh nghiệm. Chúng tôi sẽ nhắc nhở và kiểm tra sâu sát hơn về việc thực hiện nghĩa vụ bản quyền. |
Nguyễn Anh (Vietnam+)