Những đoàn quân nối dài trùng điệp, bụi bazan phủ kín mặt mũi, những tiếng reo vang ngày đại thắng… Từng ấy hình ảnh về những ngày tháng Tư lịch sử vẫn chưa bao giờ nhạt phai trong tâm thức Thượng tướng-Viện sỹ Nguyễn Huy Hiệu. Gần bốn thập kỷ đã qua đi, trong không gian bình dị và thanh thản của một buổi chiều mùa hạ, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu chậm rãi ôn lại những kỷ niệm về cuộc hành quân thần tốc, trận đánh quyết tử đập tan tuyến phòng thủ cuối cùng của quân Ngụy, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Chỉ lộ hai khóe mắt! Bên khung cửa sổ, với nụ cười hiền hậu, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu trầm ngâm: “Mới đó mà đã 38 năm trôi qua! Tôi còn nhớ như in ngày nào cả Trung đoàn 27 Triệu Hải hành quân vượt 1.700 kilômét hướng về miền Nam ruột thịt.” Ngày đó, ông là Trung đoàn trưởng chỉ huy Trung đoàn 27 thuộc Quân đoàn 1 (Binh đoàn Quyết thắng) - Quân đoàn cơ động đầu tiên của quân đội ta. Thượng tướng kể, ngày 16/3/1975, Trung đoàn 27 đang thực hiện nhiệm vụ đắp đê ở Ninh Bình thì được lệnh hành quân thần tốc bằng tất cả các phương tiện vào chi viện cho chiến trường miền Nam. Ngày 18/3 năm đó, cả Trung đoàn lên đường. “Bên tai lúc nào cũng văng vẳng mật lệnh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp: ‘Thần tốc, thần tốc hơn nữa; táo bạo, táo bạo hơn nữa; tranh thủ từng phút, từng phút xốc tới mặt trận, giải phóng miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng.’ Ngày đó, tôi 28 tuổi. Không khi nào tôi quên được không khí khẩn trương, những bước chân rầm rập của bộ đội trên đường mòn Hồ Chí Minh những ngày ấy. Ngày đầu Trung đoàn đi được 150 kilômét, ngày sau tăng dần 150-200 kilômét, có ngày đạt kỷ lục 300 kilômét,” Thượng tướng nói, ánh mắt rạng ngời niềm tự hào. Ký ức ùa về, ông kể lại câu chuyện về một thời gian khó nhưng anh hùng cho lớp trẻ nghe, giọng đầy hào hứng: “Trường Sơn ‘bên nắng đốt, bên mưa dầm.’ Từng đoàn người và xe nối hàng dài trùng trùng điệp điệp, hành quân không nghỉ. Đường đất đỏ, những ngày nắng, bụi phủ ngập không gian; những ngày mưa, bùn lầy ngập tới nửa bánh xe.” Trong hồi ức của vị tướng, khi ấy, trên gương mặt mỗi chiến sỹ chỉ còn lộ hai khóe mắt; còn lại tất cả đều phủ bụi đỏ bazan. “Cháu biết không, chỉ khi ăn, các chiến sỹ mới lấy tay chùi qua cái miệng đi thôi, tuyệt đối không được dụi mắt vì nếu bụi đó dính vào, rất dễ làm hỏng mắt,” hướng ánh nhìn đầy bao dung về phía người trẻ ngồi đối diện, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu giải thích. Đêm 26/3/1975, Trung đoàn 27 đến Huế khi thành phố này vừa được giải phóng. Sau đó, cả Trung đoàn vào Đèo Ngang để tiến đánh bán đảo Sơn Trà. Ngày 29/3/1975, Đà Nẵng được giải phóng, cả đơn vị quay ra Đông Hà (Quảng Trị) nhận nhiệm vụ mới. Đến ngày 4/4/1975, Trung đoàn được lệnh xuất phát theo đường Hồ Chí Minh-Tây Trường Sơn nhằm hướng Nam thẳng tiến, vào tập kết ở Đồng Xoài (Đông Nam Bộ).
Trận đánh quyết tử “Trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, Trung đoàn tôi được giao nhiệm vụ đánh mũi thọc sâu từ cánh Bắc theo trục đường 13, chiếm cầu Vĩnh Bình và các cây cầu trọng yếu, bằng mọi giá phải mở được cánh cửa phía Bắc để đại quân ta tiến vào giải phóng Sài Gòn,” người chỉ huy năm xưa nhớ lại. Cuộc hành quân luồn sâu trong lòng địch diễn ra với nhiều khó khăn. “Còn nhớ, khi đi đến đèo Ăng Bun, tôi đã phải huy động cả một đại đội xuống mở một con đường vòng để tránh đụng độ với địch,” Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu cho hay.
Trận đánh quyết tử “Trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, Trung đoàn tôi được giao nhiệm vụ đánh mũi thọc sâu từ cánh Bắc theo trục đường 13, chiếm cầu Vĩnh Bình và các cây cầu trọng yếu, bằng mọi giá phải mở được cánh cửa phía Bắc để đại quân ta tiến vào giải phóng Sài Gòn,” người chỉ huy năm xưa nhớ lại. Cuộc hành quân luồn sâu trong lòng địch diễn ra với nhiều khó khăn. “Còn nhớ, khi đi đến đèo Ăng Bun, tôi đã phải huy động cả một đại đội xuống mở một con đường vòng để tránh đụng độ với địch,” Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu cho hay.
11 giờ 30 phút ngày 30/4/1975, xe tăng quân giải phóng đánh chiếm dinh Tổng thống Ngụy quyền Sài Gòn, kết thúc oanh liệt cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. (Ảnh tư liệu: TTXVN)
Những năm tháng quá khứ như cuốn phim quay chậm mở ra trước mắt người Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Ông kể: “Để đến được chốt tử thủ của quân ngụỵ, trên đường đi, đơn vị đã đánh tan mặt trận pháo địch ở Biên Hòa, đập tan hai đại đội bảo an của địch ở Thuần Giáo, chốt vòng ngoài Lái Thiêu-Bình Dương.” Tất cả đều diễn ra với một nhịp độ khẩn trương, sục sôi khí thế cách mạng. Đến 17 giờ ngày 29/4, Trung đoàn 27 dừng lại ở ngã tư Búng, chuẩn bị tấn công địch ở Lái Thiêu (Bình Dương). Theo lời kể của Thượng tướng, cả đơn vị hừng hực khí thế, biết chắc rằng sắp giải phóng hoàn toàn miền Nam rồi, toàn thắng sắp về ta rồi! “Lúc đó, dường như ai cũng mong chờ trời sáng để được ra trận! Những ánh mắt rạng ngời như muốn lan truyền niềm tin và sức mạnh cho nhau; những cái nắm tay thật chặt để thể hiện quyết tâm chiến đấu,” Tướng Nguyễn Huy Hiệu hồi tưởng. Đúng 5 giờ sáng ngày 30/4/1975, Trung đoàn 27 phát lệnh tấn công. Nhớ lại trận đánh quyết tử ấy, Thượng tướng bồi hồi xúc động: “Địch bị đánh bất ngờ, dẫn đến tình trạng hoảng loạn, vỡ trận nhanh chóng. Sau hai tiếng chiến đấu liên tục, cánh cửa phía Bắc Sài Gòn mở rộng, đội hình xe tăng, thiết giáp bộ binh cơ giới của ta tiến thẳng qua Lái Thiêu, hướng về Sài Gòn.” “Sẽ không bao giờ tôi quên thời khắc má Sáu Ngẫu trao tấm bản đồ cho Trung đoàn đêm 29/4 và hình ảnh đại đội trưởng Hoàng Thọ Mạc trong trận đánh cuối cùng vào sáng 30/4. Anh đã dùng xe tăng của mình bắn cháy ba xe tăng địch. Khi xe bị hỏng, anh xuống xe cùng tổ B41 bắn tiếp các xe khác của địch. Đến lúc bị thương, anh vẫn cố gắng lấy thân mình che chở cho một người đồng đội khác cũng đã bị thương và anh đã hy sinh trước giờ chiến thắng. Tôi đã quyết định đưa anh và người chiến sỹ kia lên xe, cùng tiến vào Sài Gòn để chứng kiến thời khắc lịch sử. Sau này, anh Hoàng Thọ Mạc đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân," Thượng tướng chia sẻ. Thời khắc lịch sử Mất chỗ dựa, quân địch trên chốt giữ trên cầu Vĩnh Bình đầu hàng. Vượt qua cầu, cả Trung đoàn vỡ òa niềm hạnh phúc khi nhìn thấy tấm biển chỉ đường “Sài Gòn 10km.” Không khí cách mạng sục sôi, rền vang tiếng nổ của các loại đạn cỡ lớn. Thừa thắng xông lên, “khoảng 9 giờ 30 sáng ngày hôm đó, Trung đoàn 27 đánh thẳng vào Bộ tư lệnh Thiết giáp-một trong những đơn bị trọng yếu của địch. Các xạ thủ B40, B41vượt qua làn đạn, xông thẳng đội hình xe tăng địch. Quân địch bất ngờ trước lối đánh táo bạo, cảm tử của ta nên quay đầu tháo chạy,” Thượng tướng nói giọng quả quyết, bàn tay nắm chặt như một lần nữa khẳng định sức mạnh và tinh thần chiến đấu của quân đội ta. Chớp thời cơ, Trung đoàn trưởng Nguyễn Huy Hiệu khi đó ra lệnh cho bộ binh, xe tăng tiến thẳng vào. Địch chống cự rất yếu ớt rồi nhanh chóng đầu hàng. Lá cờ quân giải phóng tung bay trên cột cờ Bộ tư lệnh Thiết giáp của quân Ngụy. “Cùng thời điểm trưa hôm đó, lá cờ chiến thắng của quân ta được kéo lên dinh Độc lập và nhiều nơi khác ở Sài Gòn. Cả thành phố ngập sắc cờ đỏ sao vàng, những nụ cười rạng rỡ và những giọt nước mắt hạnh phúc lăn dài trên má chiến sỹ, đồng bào. Những tiếng reo ‘Thắng rồi,’ ‘Giải phóng rồi’ vang lên khắp nơi,” Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu bồi hồi nhớ lại. Nghe câu chuyện xúc động của Thượng tướng, tôi bỗng nhớ tới lời hát “Việt Nam! Hồ Chí Minh!” trong ca khúc “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” của nhạc sỹ Phạm Tuyên. Giữa thời bình hôm nay, những câu chuyện, bài hát về ngày giải phóng ấy vẫn cứ vang ngân, nhắc nhớ về một thời kỳ “lửa và hoa” hào hùng của dân tộc./.
Phương Mai (Vietnam+)