Giữa buổi trưa Hè oi bức đầu tháng Năm này, hàng chục người dân bản San Thàng 2, xã San Thàng, thị xã Lai Châu, tỉnh Lai Châu, dùng xà beng, búa, xẻng… hì hục phá vỡ đập ngăn nước Tả Lèng ngay trước mặt ông Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu và lực lượng Công an thị xã Lai Châu.
Đây là nguồn nước Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu cung cấp cho cả thị xã.
Khi thấy phóng viên đến hiện trường, ông Lù Văn Bảy, người dân bản San Thàng 2 bức xúc giải thích: "Từ khi xây dựng đập nước Tả Lèng, ruộng của chúng tôi luôn trong tình trạng thiếu nước. Nhất là vào thời điểm này, bà con đang làm đất để canh tác, trời thì nắng nóng kéo dài, nguồn nước đưa về ruộng thì bị chặn. Để có nước trồng lúa, chúng tôi chỉ còn cách phá vỡ đập nước này."
Chín năm trôi qua, tranh chấp nước vẫn cứ xảy ra
Năm 2004, sau khi chia tách tỉnh Lai Châu (cũ) thành hai tỉnh Lai Châu và Điện Biên, Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy chứng nhận cho sử dụng nguồn nước Tà Lèng, xử lý và cung cấp nước sinh hoạt cho toàn thị xã Lai Châu. Tuy nhiên, nguồn nước này cũng cung cấp cho hơn 30ha đất canh tác của gần 50 hộ dân bản San Thàng 2, xã San Thàng (thị xã Lai Châu). Đã 9 năm trôi qua, nhưng việc tranh chấp nguồn nước giữa người dân và Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu vẫn cứ xảy ra mỗi khi hè đến, thời điểm canh tác bắt đầu.
Khi chưa xây dựng đập Tả Lèng, nước từ suối chảy qua một nhánh kênh được bà con khai phá trước đó, dài khoảng 700m đưa về ruộng của dân bản San Thàng 2. Sau khi xây đập, con kênh này bị lấp đi, Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu dùng hai ống nước để thay thế. Tuy nhiên, đến thời điểm Hè nóng bức, hạn hán, nước về ruộng của bà con lại thiếu.
Theo ông Nguyễn Cao Cửu, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu, nguyên nhân dẫn đến việc thiếu nước cho ruộng của bà con bản San Thàng 2 là do nguồn nước suối của Tà Lèng ngày càng cạn kiệt, nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt của thị xã Lai Châu mỗi một năm một cao. Hơn nữa ruộng của bà con lại là ruộng bậc thang, tập tục của bà con cứ dùng nước thỏa thích, ngấm cho tràn ruộng trên mới thả xuống ruộng dưới.
Cũng vào thời điểm này năm 2012, ruộng của bà con San Thàng 2 không có nước nên toàn bộ người già, trẻ nhỏ đã kéo đến đập Tả Lèng, dùng bạt chặn không cho nước chảy theo đường dẫn nước của Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu, dẫn đến việc thiếu nước của thị xã trong nhiều ngày. Sau sự việc đó, Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu đã dùng máy xúc làm một kênh mới theo đường kênh cũ, người dân cũng bỏ công sức cùng công ty để hoàn thành. Tuy nhiên, kênh đất nên nước về theo đường này bị thất thoát đến trên 50%. Do vậy, năm nay nước vào ruộng lại thiếu, tranh chấp nước vẫn xảy ra mà không rõ khi nào mới kết thúc?
Chưa có giải pháp khắc phục
Anh Thao Văn Chiềng, Trưởng bản San Thàng 2, xã San Thàng cho biết bà con đã hai lần làm đơn kiến nghị lên thị xã Lai Châu và mỗi lần tiếp xúc cử tri người dân đều có ý kiến để các lãnh đạo xem xét, đưa ra giải pháp kịp thời giúp bà con ổn định làm ăn, không tụ tập tranh chấp nước làm mất trật tự an ninh xã. Tuy nhiên, câu trả lời vẫn cứ là tỉnh đang xem xét để có vốn làm thêm kênh mương. Đến nay vẫn chưa có giải pháp gì.
Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Văn Bính, Phó trưởng Phòng Kinh tế thị xã Lai Châu nói: “Khi làm đập ngăn nước, Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu lắp 2 ống dẫn nước về cho bà con, nhưng vào mùa khô không đảm bảo nước tưới tiêu nên mới xảy ra tranh chấp nước. Mặc dù đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy chứng nhận sử dụng nguồn nước từ suối Tả Lèng, nhưng công ty phải đảm bảo có đủ nước cho bà con tưới tiêu. Thị xã chưa có vốn để xây dựng hệ thống kênh mương.”
Từ phía Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu, ông Nguyễn Cao Cửu, Giám đốc công ty cho biết khắc phục vấn đề tranh chấp này cần có sự bàn bạc giữa người đại diện cho bà con và người của công ty nước, phối hợp để làm sao điều hòa nguồn nước, không bị ảnh hưởng đến nước sinh hoạt của người dân. Thị xã và tỉnh phải đầu tư kênh mương để đưa nước về canh tác được đầy đủ.
Việc xây dựng kênh dẫn nước về ruộng cho bà con San Thàng 2 đến nay vẫn còn là một dấu hỏi, “quả cầu nước” vẫn được đá qua đá lại. Tuy nhiên, hiện còn có một dòng nước đục hồi về từ khoảng 250ha lúa của cánh đồng Thèn Pả (xã Tả Lèng, huyện Tam Đường, Lai Châu) chảy ra suối Tà Lèng. Dòng nước này vẫn đang được Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu xử lý và dùng làm nước sinh hoạt. Nếu có được hệ thống dẫn nguồn nước này về cho bà con canh tác thì nguồn nước trong của suối Tả Lèng sẽ được dùng toàn bộ để làm nước sinh hoạt cho thị xã Lai Châu. Khi đó, có lẽ việc phá đập, tranh chấp nước sẽ không còn diễn ra.
Khi giải pháp cho vấn đề tranh chấp nước còn chưa có, trách nhiệm thuộc về ai còn chưa rõ ràng, người dân bản San Thàng 2 vẫn cứ phải chịu cảnh mất mùa, giảm sản lượng lương thực do thiếu nước. Việc phá đập lấy nước có lẽ sẽ vẫn còn lặp lại nhiều lần./.
Đây là nguồn nước Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu cung cấp cho cả thị xã.
Khi thấy phóng viên đến hiện trường, ông Lù Văn Bảy, người dân bản San Thàng 2 bức xúc giải thích: "Từ khi xây dựng đập nước Tả Lèng, ruộng của chúng tôi luôn trong tình trạng thiếu nước. Nhất là vào thời điểm này, bà con đang làm đất để canh tác, trời thì nắng nóng kéo dài, nguồn nước đưa về ruộng thì bị chặn. Để có nước trồng lúa, chúng tôi chỉ còn cách phá vỡ đập nước này."
Chín năm trôi qua, tranh chấp nước vẫn cứ xảy ra
Năm 2004, sau khi chia tách tỉnh Lai Châu (cũ) thành hai tỉnh Lai Châu và Điện Biên, Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy chứng nhận cho sử dụng nguồn nước Tà Lèng, xử lý và cung cấp nước sinh hoạt cho toàn thị xã Lai Châu. Tuy nhiên, nguồn nước này cũng cung cấp cho hơn 30ha đất canh tác của gần 50 hộ dân bản San Thàng 2, xã San Thàng (thị xã Lai Châu). Đã 9 năm trôi qua, nhưng việc tranh chấp nguồn nước giữa người dân và Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu vẫn cứ xảy ra mỗi khi hè đến, thời điểm canh tác bắt đầu.
Khi chưa xây dựng đập Tả Lèng, nước từ suối chảy qua một nhánh kênh được bà con khai phá trước đó, dài khoảng 700m đưa về ruộng của dân bản San Thàng 2. Sau khi xây đập, con kênh này bị lấp đi, Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu dùng hai ống nước để thay thế. Tuy nhiên, đến thời điểm Hè nóng bức, hạn hán, nước về ruộng của bà con lại thiếu.
Theo ông Nguyễn Cao Cửu, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu, nguyên nhân dẫn đến việc thiếu nước cho ruộng của bà con bản San Thàng 2 là do nguồn nước suối của Tà Lèng ngày càng cạn kiệt, nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt của thị xã Lai Châu mỗi một năm một cao. Hơn nữa ruộng của bà con lại là ruộng bậc thang, tập tục của bà con cứ dùng nước thỏa thích, ngấm cho tràn ruộng trên mới thả xuống ruộng dưới.
Cũng vào thời điểm này năm 2012, ruộng của bà con San Thàng 2 không có nước nên toàn bộ người già, trẻ nhỏ đã kéo đến đập Tả Lèng, dùng bạt chặn không cho nước chảy theo đường dẫn nước của Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu, dẫn đến việc thiếu nước của thị xã trong nhiều ngày. Sau sự việc đó, Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu đã dùng máy xúc làm một kênh mới theo đường kênh cũ, người dân cũng bỏ công sức cùng công ty để hoàn thành. Tuy nhiên, kênh đất nên nước về theo đường này bị thất thoát đến trên 50%. Do vậy, năm nay nước vào ruộng lại thiếu, tranh chấp nước vẫn xảy ra mà không rõ khi nào mới kết thúc?
Chưa có giải pháp khắc phục
Anh Thao Văn Chiềng, Trưởng bản San Thàng 2, xã San Thàng cho biết bà con đã hai lần làm đơn kiến nghị lên thị xã Lai Châu và mỗi lần tiếp xúc cử tri người dân đều có ý kiến để các lãnh đạo xem xét, đưa ra giải pháp kịp thời giúp bà con ổn định làm ăn, không tụ tập tranh chấp nước làm mất trật tự an ninh xã. Tuy nhiên, câu trả lời vẫn cứ là tỉnh đang xem xét để có vốn làm thêm kênh mương. Đến nay vẫn chưa có giải pháp gì.
Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Văn Bính, Phó trưởng Phòng Kinh tế thị xã Lai Châu nói: “Khi làm đập ngăn nước, Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu lắp 2 ống dẫn nước về cho bà con, nhưng vào mùa khô không đảm bảo nước tưới tiêu nên mới xảy ra tranh chấp nước. Mặc dù đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy chứng nhận sử dụng nguồn nước từ suối Tả Lèng, nhưng công ty phải đảm bảo có đủ nước cho bà con tưới tiêu. Thị xã chưa có vốn để xây dựng hệ thống kênh mương.”
Từ phía Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu, ông Nguyễn Cao Cửu, Giám đốc công ty cho biết khắc phục vấn đề tranh chấp này cần có sự bàn bạc giữa người đại diện cho bà con và người của công ty nước, phối hợp để làm sao điều hòa nguồn nước, không bị ảnh hưởng đến nước sinh hoạt của người dân. Thị xã và tỉnh phải đầu tư kênh mương để đưa nước về canh tác được đầy đủ.
Việc xây dựng kênh dẫn nước về ruộng cho bà con San Thàng 2 đến nay vẫn còn là một dấu hỏi, “quả cầu nước” vẫn được đá qua đá lại. Tuy nhiên, hiện còn có một dòng nước đục hồi về từ khoảng 250ha lúa của cánh đồng Thèn Pả (xã Tả Lèng, huyện Tam Đường, Lai Châu) chảy ra suối Tà Lèng. Dòng nước này vẫn đang được Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng và cấp nước Lai Châu xử lý và dùng làm nước sinh hoạt. Nếu có được hệ thống dẫn nguồn nước này về cho bà con canh tác thì nguồn nước trong của suối Tả Lèng sẽ được dùng toàn bộ để làm nước sinh hoạt cho thị xã Lai Châu. Khi đó, có lẽ việc phá đập, tranh chấp nước sẽ không còn diễn ra.
Khi giải pháp cho vấn đề tranh chấp nước còn chưa có, trách nhiệm thuộc về ai còn chưa rõ ràng, người dân bản San Thàng 2 vẫn cứ phải chịu cảnh mất mùa, giảm sản lượng lương thực do thiếu nước. Việc phá đập lấy nước có lẽ sẽ vẫn còn lặp lại nhiều lần./.
Minh Chí (TTXVN)