Sáng 31/7, Ban chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương đã làm việc với Ban Cán sự đảng Tòa án Nhân dân Tối cao về việc tổng kết Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020.
Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương chủ trì buổi làm việc.
Đánh giá việc thực hiện các nhiệm vụ cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết 49 của Ban Cán sự đảng Tòa án Nhân dân Tối cao cho thấy các nội dung cải cách tư pháp liên quan tới tổ chức và hoạt động của Tòa án rất thiết thực, tạo sự chuyển biến về nhận thức đối với vị trí, vai trò của tòa án trong tiến trình cải cách tư pháp; được các cấp, các ngành quan tâm phối hợp và tạo các điều kiện tốt hơn. Ngành tòa án làm tốt công tác phổ biến, quán triệt Nghị quyết 49 nên nhận thức của cán bộ, công chức đối với công tác cải cách tư pháp đã được nâng lên rõ rệt, tạo chuyển biến tích cực ở nhiều lĩnh vực công tác.
Tám năm qua, toàn ngành đã giải quyết trên 1,88 triệu vụ án các loại trong tổng số gần 1,97 triệu vụ án đã thụ lý, đạt 96%. Việc chấp hành quy định của pháp luật về thời hạn xét xử được các tòa án thực hiện nghiêm túc, chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ án từng bước được nâng lên. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán năm sau thường thấp hơn năm trước.
Một số khuyết điểm, thiếu sót trong công tác giải quyết, xét xử lại các vụ án những năm trước đây như để vụ án quá hạn luật định, cho hưởng án treo không đúng quy định, bản án tuyên không rõ ràng gây khó khăn cho công tác thi hành án dân sự... đã được tòa án các cấp khắc phục có hiệu quả. Việc xét xử các vụ án hình sự cơ bản đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, hạn chế thấp nhất các trường hợp kết án oan người không có tội. Công tác xét xử các vụ việc dân sự và vụ án hành chính cơ bản đảm bảo đúng pháp luật, bảo vệ kịp thời các quyền, lợi ích chính đáng của Nhà nước, tập thể và công dân. Trung bình mỗi năm, các vụ việc hòa giải thành chiếm trên 40% tổng số các vụ việc dân sự đã giải quyết, từ năm 2010 đến nay, tỷ lệ này đạt trên 50%.
Tòa án các cấp đã triển khai sâu rộng việc nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa, đảm bảo cho những người tham gia tố tụng thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của họ, chú trọng việc đánh giá chứng cứ mới. Việc đổi mới thủ tục xét hỏi và tranh luận không chỉ ở các phiên tòa xét xử hình sự mà được áp dụng đối với cả các phiên tòa xét xử dân sự, hành chính. Nhiều tòa án đã xây dựng được các phần mềm quản lý công việc của các bộ phận trong đơn vị hoặc “kiốt” tra cứu thông tin, trang thông tin điện tử nhằm công khai hóa tiến trình giải quyết các loại vụ án, từ đó các đương sự có thể truy cập để nắm bắt những thông tin có liên quan đến vụ án của mình.
Tòa án Nhân dân Tối cao đã phát hành các cuốn tập hợp các quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán hoặc đăng tải các quyết định này trên Cổng thông tin điện tử của ngành, từng bước công khai hóa hoạt động của tòa án và giúp tòa án các cấp có thêm nguồn tư liệu tham khảo, phục vụ cho công tác xét xử, đảm bảo áp dụng đúng, thống nhất pháp luật.
Nhận định trong cải cách tư pháp, tòa án phải là trọng tâm, tòa án chưa đổi mới thì cải cách tư pháp chưa thành công, các đại biểu đã thẳng thắn nêu lên những vướng mắc trong thực hiện Nghị quyết 49, những bất cập trong hoạt động tư pháp. Thành viên trong Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương cho rằng chế độ đãi ngộ đối với cán bộ tòa án chưa thực sự tương xứng với tính chất công việc đã tác động đến những tiêu cực của ngành; báo cáo chưa đánh giá toàn diện, sâu sắc về 8 nhiệm vụ cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết 49...
Nhiều bài học kinh nghiệm và giải pháp cải cách ngành tòa án thời gian tới đã được các đại biểu kiến nghị, liên quan đến việc thực hiện chủ trương giao Tòa án Nhân dân Tối cao có thẩm quyền phát triển án lệ và giải thích pháp luật; kiểm sát hoạt động tư pháp; vai trò của tòa án trong vấn đề thi hành án; sự phối hợp giữa cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát và Tòa án trong điều tra, giải quyết những vụ án tham nhũng; việc độc lập trong xét xử của tòa án...
Theo Bí thư Ban cán sự Đảng, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Trương Hòa Bình, mô hình tòa án bốn cấp cần được thể hiện trong Hiến pháp bởi điều này sẽ mang lại thay đổi lớn trong hoạt động tố tụng tư pháp của nền tư pháp Việt Nam, làm thay đổi mô hình tổ chức của các cơ quan tư pháp. Mô hình của Viện Kiểm sát phải gắn với mô hình của tòa án.
Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao kết quả thực hiện nhiệm vụ Nghị quyết 49 đề ra đối với ngành tòa án. Phó Thủ tướng khẳng định quyết tâm đổi mới của Tòa án Nhân dân Tối cao rất rõ, từ việc xây dựng kế hoạch triển khai Nghị quyết đến việc xây dựng Đề án tòa án 4 cấp.
Phó Thủ tướng chỉ rõ những tồn tại sau hơn 8 năm thực hiện Nghị quyết 49 trong xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế; chưa có quyết tâm chính trị cao để thực hiện công cuộc đổi mới với tư cách tòa án là trung tâm; chưa thực sự phát huy được vai trò trung tâm trong toàn bộ hoạt động xét xử; án tồn đọng còn nhiều, tỷ lệ án hủy, sửa còn cao...
Nhấn mạnh đến một số nhiệm vụ của ngành trong thời gian tới, Phó Thủ tướng yêu cầu trong bối cảnh quá trình sửa đổi Hiến pháp 1992 đang đi vào giai đoạn cuối, Tòa án Nhân dân Tối cao với tư cách là một nhánh quyền lực cần chủ động, tích cực phối hợp với Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp, góp ý toàn diện vào dự thảo, đặc biệt là chuẩn bị tốt nội dung Chương về Tòa án.
Tòa án cần chủ động trong công tác xây dựng pháp luật, góp phần tạo cơ chế minh bạch, có kiểm soát, giám sát giữa các cơ quan tố tụng, ngăn ngừa nguy cơ tham nhũng trong hoạt động tư pháp; hoàn thành đúng tiến độ các dự án luật được giao.
Tòa án Nhân dân Tối cao cần nghiên cứu, chuẩn bị các điều kiện cần thiết để triển khai thực hiện khi Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2013) được Quốc hội khóa XIII thông qua; nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ, thẩm phán; tăng cường kiểm tra, giám sát, để kịp thời ngăn ngừa, phát hiện xử lý những vi phạm tiêu cực phát sinh; kịp thời đề xuất chế độ tiền lương chính sách phù hợp, bảo đảm cuộc sống cho cán bộ, góp phần chống tham nhũng tiêu cực trong hoạt động tố tụng.
Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Ban cán sự Đảng Tòa án Nhân dân Tối cao tiếp thu ý kiến các đại biểu dự họp, nhất là một số ý kiến về nhiệm vụ của tòa, sớm hoàn thiện báo cáo gửi Ban chỉ đạo theo đúng kế hoạch./.
Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương chủ trì buổi làm việc.
Đánh giá việc thực hiện các nhiệm vụ cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết 49 của Ban Cán sự đảng Tòa án Nhân dân Tối cao cho thấy các nội dung cải cách tư pháp liên quan tới tổ chức và hoạt động của Tòa án rất thiết thực, tạo sự chuyển biến về nhận thức đối với vị trí, vai trò của tòa án trong tiến trình cải cách tư pháp; được các cấp, các ngành quan tâm phối hợp và tạo các điều kiện tốt hơn. Ngành tòa án làm tốt công tác phổ biến, quán triệt Nghị quyết 49 nên nhận thức của cán bộ, công chức đối với công tác cải cách tư pháp đã được nâng lên rõ rệt, tạo chuyển biến tích cực ở nhiều lĩnh vực công tác.
Tám năm qua, toàn ngành đã giải quyết trên 1,88 triệu vụ án các loại trong tổng số gần 1,97 triệu vụ án đã thụ lý, đạt 96%. Việc chấp hành quy định của pháp luật về thời hạn xét xử được các tòa án thực hiện nghiêm túc, chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ án từng bước được nâng lên. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán năm sau thường thấp hơn năm trước.
Một số khuyết điểm, thiếu sót trong công tác giải quyết, xét xử lại các vụ án những năm trước đây như để vụ án quá hạn luật định, cho hưởng án treo không đúng quy định, bản án tuyên không rõ ràng gây khó khăn cho công tác thi hành án dân sự... đã được tòa án các cấp khắc phục có hiệu quả. Việc xét xử các vụ án hình sự cơ bản đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, hạn chế thấp nhất các trường hợp kết án oan người không có tội. Công tác xét xử các vụ việc dân sự và vụ án hành chính cơ bản đảm bảo đúng pháp luật, bảo vệ kịp thời các quyền, lợi ích chính đáng của Nhà nước, tập thể và công dân. Trung bình mỗi năm, các vụ việc hòa giải thành chiếm trên 40% tổng số các vụ việc dân sự đã giải quyết, từ năm 2010 đến nay, tỷ lệ này đạt trên 50%.
Tòa án các cấp đã triển khai sâu rộng việc nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa, đảm bảo cho những người tham gia tố tụng thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của họ, chú trọng việc đánh giá chứng cứ mới. Việc đổi mới thủ tục xét hỏi và tranh luận không chỉ ở các phiên tòa xét xử hình sự mà được áp dụng đối với cả các phiên tòa xét xử dân sự, hành chính. Nhiều tòa án đã xây dựng được các phần mềm quản lý công việc của các bộ phận trong đơn vị hoặc “kiốt” tra cứu thông tin, trang thông tin điện tử nhằm công khai hóa tiến trình giải quyết các loại vụ án, từ đó các đương sự có thể truy cập để nắm bắt những thông tin có liên quan đến vụ án của mình.
Tòa án Nhân dân Tối cao đã phát hành các cuốn tập hợp các quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán hoặc đăng tải các quyết định này trên Cổng thông tin điện tử của ngành, từng bước công khai hóa hoạt động của tòa án và giúp tòa án các cấp có thêm nguồn tư liệu tham khảo, phục vụ cho công tác xét xử, đảm bảo áp dụng đúng, thống nhất pháp luật.
Nhận định trong cải cách tư pháp, tòa án phải là trọng tâm, tòa án chưa đổi mới thì cải cách tư pháp chưa thành công, các đại biểu đã thẳng thắn nêu lên những vướng mắc trong thực hiện Nghị quyết 49, những bất cập trong hoạt động tư pháp. Thành viên trong Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương cho rằng chế độ đãi ngộ đối với cán bộ tòa án chưa thực sự tương xứng với tính chất công việc đã tác động đến những tiêu cực của ngành; báo cáo chưa đánh giá toàn diện, sâu sắc về 8 nhiệm vụ cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết 49...
Nhiều bài học kinh nghiệm và giải pháp cải cách ngành tòa án thời gian tới đã được các đại biểu kiến nghị, liên quan đến việc thực hiện chủ trương giao Tòa án Nhân dân Tối cao có thẩm quyền phát triển án lệ và giải thích pháp luật; kiểm sát hoạt động tư pháp; vai trò của tòa án trong vấn đề thi hành án; sự phối hợp giữa cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát và Tòa án trong điều tra, giải quyết những vụ án tham nhũng; việc độc lập trong xét xử của tòa án...
Theo Bí thư Ban cán sự Đảng, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Trương Hòa Bình, mô hình tòa án bốn cấp cần được thể hiện trong Hiến pháp bởi điều này sẽ mang lại thay đổi lớn trong hoạt động tố tụng tư pháp của nền tư pháp Việt Nam, làm thay đổi mô hình tổ chức của các cơ quan tư pháp. Mô hình của Viện Kiểm sát phải gắn với mô hình của tòa án.
Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao kết quả thực hiện nhiệm vụ Nghị quyết 49 đề ra đối với ngành tòa án. Phó Thủ tướng khẳng định quyết tâm đổi mới của Tòa án Nhân dân Tối cao rất rõ, từ việc xây dựng kế hoạch triển khai Nghị quyết đến việc xây dựng Đề án tòa án 4 cấp.
Phó Thủ tướng chỉ rõ những tồn tại sau hơn 8 năm thực hiện Nghị quyết 49 trong xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế; chưa có quyết tâm chính trị cao để thực hiện công cuộc đổi mới với tư cách tòa án là trung tâm; chưa thực sự phát huy được vai trò trung tâm trong toàn bộ hoạt động xét xử; án tồn đọng còn nhiều, tỷ lệ án hủy, sửa còn cao...
Nhấn mạnh đến một số nhiệm vụ của ngành trong thời gian tới, Phó Thủ tướng yêu cầu trong bối cảnh quá trình sửa đổi Hiến pháp 1992 đang đi vào giai đoạn cuối, Tòa án Nhân dân Tối cao với tư cách là một nhánh quyền lực cần chủ động, tích cực phối hợp với Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp, góp ý toàn diện vào dự thảo, đặc biệt là chuẩn bị tốt nội dung Chương về Tòa án.
Tòa án cần chủ động trong công tác xây dựng pháp luật, góp phần tạo cơ chế minh bạch, có kiểm soát, giám sát giữa các cơ quan tố tụng, ngăn ngừa nguy cơ tham nhũng trong hoạt động tư pháp; hoàn thành đúng tiến độ các dự án luật được giao.
Tòa án Nhân dân Tối cao cần nghiên cứu, chuẩn bị các điều kiện cần thiết để triển khai thực hiện khi Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2013) được Quốc hội khóa XIII thông qua; nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ, thẩm phán; tăng cường kiểm tra, giám sát, để kịp thời ngăn ngừa, phát hiện xử lý những vi phạm tiêu cực phát sinh; kịp thời đề xuất chế độ tiền lương chính sách phù hợp, bảo đảm cuộc sống cho cán bộ, góp phần chống tham nhũng tiêu cực trong hoạt động tố tụng.
Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Ban cán sự Đảng Tòa án Nhân dân Tối cao tiếp thu ý kiến các đại biểu dự họp, nhất là một số ý kiến về nhiệm vụ của tòa, sớm hoàn thiện báo cáo gửi Ban chỉ đạo theo đúng kế hoạch./.
Chu Thanh Vân (TTXVN)