Mặc dù vẫn còn những nghi ngại, nhưng nhìn chung, ngày nay, ảnh nude nghệ thuật đã trở nên quá đỗi “thông thường” đối với người trong giới, và đã được xác lập như một “dòng” nhiếp ảnh riêng, được ghi nhận bởi các giải thưởng lớn của quốc tế gắn liền với các tên tuổi như: Thái Phiên, Dương Quốc Định, Dương Minh Long...
Thế nhưng, cách đây vài chục năm thì việc chụp ảnh nude là cả một cú sốc lớn. Và ít ai biết rằng, ngay từ năm 1961, nghệ sĩ nhiếp ảnh Mai Nam (Giải thưởng Nhà nước về nhiếp ảnh) đã từng “thể nghiệm” với nude. Không hẳn bởi tự thân việc chụp nude, mà bởi những rắc rối liên quan đến mẫu nude mà ông suýt gặp “vạ lớn”.
Năm đó, khi là phóng viên phụ trách ảnh của báo Tiền Phong, ông cùng với người bạn Hoàng Đăng, cũng là phóng viên, chụp ảnh nude cho một cô học sinh ở dưới Hải Phòng lên Hà Nội chơi và 2 cô gái nữa, một cô là sinh viên trường mỹ thuật, một cô là học sinh trường trung cấp mẫu giáo.
Trong các bức ảnh đó cũng chỉ có ảnh cô sinh viên trường mỹ thuật là chụp nude hoàn toàn với các tư thế khá mạnh bạo (vì cô này đã học vẽ nude, nên hiểu rằng sáng tác ảnh nude cũng là bình thường). Còn 2 cô kia thì vẫn còn mặc một chút quần áo trên mình.
Sau đó, cô học sinh Hải Phòng xin mấy cái ảnh để kỷ niệm. Ông cảnh giác không cho vì ngại rằng nếu bị phát tán có thể gây hiểu nhầm về mục đích sáng tác nghệ thuật của họ. Nhưng Hoàng Đăng thì cho ngay.
Ai ngờ cô học sinh Hải Phòng ấy lại là cô gái đang trốn nhà lên Hà Nội chơi với bạn bè. Gia đình cô mới báo công an để đi tìm. Khi công an tìm thấy, cô ta khai là trong quãng thời gian lên Hà Nội có được mấy anh phóng viên chụp ảnh khỏa thân, và rồi đưa mấy bức ảnh đó cho công an xem.
Công an đến cơ quan ông để làm việc. Có bao nhiêu phim ông đưa cả cho họ xem, nghĩ rằng việc mình sáng tác nghệ thuật thì không sao. Mấy hôm sau, họ đến nhà dẫn ông đi vào Hỏa Lò, tất nhiên là không giống như bắt tội phạm.
Sau đó, ông mới biết là khi ông bị bắt thì công an cũng mời các cô mẫu ra để hỏi, xem các ông có “hủ hóa” gì với các cô ấy không? “Họ cứ hỏi xem các anh có làm gì chúng em không? - sau này các cô mẫu kể lại - Chúng em bảo “không” vì các anh có làm gì chúng em đâu mà chúng em dám khai bừa?”
Chính vì không có chuyện "hủ hóa”, nên 2 ông không bị án. Sau một tháng ông nhận được lệnh tha, ghi rõ “đã chụp ảnh khỏa thân làm hại cho thuần phong mỹ tục, nên cảnh cáo tha”. Ông bị nằm ở Hỏa Lò 1 tháng, còn Hoàng Đăng thì bị 3 tháng, về sau cũng chỉ bị cảnh cáo tha như ông.
Về lại cơ quan, ông được đưa đi lao động tại Trường Thanh niên Lao động Xã hội chủ nghĩa ở Hòa Bình với vai trò gần như là làm giáo viên của trường đó. Vì ông có trình độ, nên sau một thời gian khoảng 6 tháng, họ giữ lại, đề bạt lên làm trong Ban giám hiệu của trường. Nhưng vì lòng yêu nghề và vướng gia đình ở Hà Nội nên ông về lại cơ quan (báo Tiền Phong) và phục hồi công tác cũ.
Sau này, đến năm nào ông mới chụp lại ảnh nude?
Đến khoảng cuối thập kỷ 1980, tôi mới chụp lại.
Chắc là ông quá sợ chụp nude sau vụ đó phải không?
Tôi không sợ. Vì tôi biết mình không làm gì sai trái về mặt nghệ thuật cả. Nếu coi ảnh nude nghệ thuật là vi phạm thuần phong mỹ tục thì rõ ràng là võ đoán, và không đúng với tinh thần của nghệ thuật chân chính. Đó là vẻ đẹp của con người.
Vẫn sáng tác ảnh nude, vậy ông đã in thành sách, hay triển lãm chưa?
Tôi chưa công bố.
Bây giờ ông đã về hưu, giải thưởng Nhà nước lĩnh rồi, thì ông còn “e ngại” gì nữa?
Chỉ vì tôi chưa thích. Tôi cảm thấy chưa tới thời điểm để công bố những sáng tác ấy. Tôi muốn những tác phẩm nude của mình khi ra mắt phải có một cái gì riêng, khác lạ. Tôi muốn chờ xem các bạn trẻ làm như thế nào đã, để qua đó tự xét xem con đường của mình trong ảnh nude có đúng không? Và ảnh nude nếu triển lãm thì nên triển lãm nhiều người để cho nó đa dạng hơn.
Vậy phong cách ảnh nude của ông là như thế nào?
Tôi ít chụp nude trong phòng mà thường chụp ngoài thiên nhiên. Tôi thường chọn vùng thiên nhiên xa xôi hẻo lánh để sáng tác. Chúng tôi thường đi thành nhóm nghệ sĩ, đông vui, chụp đàng hoàng, nghiêm túc.
Những bức ảnh nude từ năm 1961 không còn nữa, ông có thấy tiếc không?
Thật ra, hồi đó tôi chụp, đẹp thì không được đẹp lắm, nhưng đó là kỷ niệm, bây giờ cũng thấy tiếc. Hồi đó, “sự cố” của chúng tôi gây chấn động cả Hà Nội, giới nhiếp ảnh và báo chí xôn xao.
Chắc vì hồi đó chưa có ai chụp nude?
Thật ra đã có những người chụp ảnh nude từ lâu rồi, tôi không tiện kể tên. Cũng có những người gặp rắc rối. Nếu chụp ảnh nude gắn với chuyện tình ái, thì hậu quả rất kinh khủng. Với tôi, chụp ảnh nude hoàn toàn là làm nghệ thuật.
Quan sát những người trẻ chụp nude bây giờ, ông có nhận xét gì?
Thái Phiên thường ghép người mẫu vào phong cảnh. Cách làm ấy, có người thích có người không. Dương Quốc Định chụp tốt, nhưng dùng photoshop hơi nhiều.
Xin cám ơn ông!./
Thế nhưng, cách đây vài chục năm thì việc chụp ảnh nude là cả một cú sốc lớn. Và ít ai biết rằng, ngay từ năm 1961, nghệ sĩ nhiếp ảnh Mai Nam (Giải thưởng Nhà nước về nhiếp ảnh) đã từng “thể nghiệm” với nude. Không hẳn bởi tự thân việc chụp nude, mà bởi những rắc rối liên quan đến mẫu nude mà ông suýt gặp “vạ lớn”.
Năm đó, khi là phóng viên phụ trách ảnh của báo Tiền Phong, ông cùng với người bạn Hoàng Đăng, cũng là phóng viên, chụp ảnh nude cho một cô học sinh ở dưới Hải Phòng lên Hà Nội chơi và 2 cô gái nữa, một cô là sinh viên trường mỹ thuật, một cô là học sinh trường trung cấp mẫu giáo.
Trong các bức ảnh đó cũng chỉ có ảnh cô sinh viên trường mỹ thuật là chụp nude hoàn toàn với các tư thế khá mạnh bạo (vì cô này đã học vẽ nude, nên hiểu rằng sáng tác ảnh nude cũng là bình thường). Còn 2 cô kia thì vẫn còn mặc một chút quần áo trên mình.
Sau đó, cô học sinh Hải Phòng xin mấy cái ảnh để kỷ niệm. Ông cảnh giác không cho vì ngại rằng nếu bị phát tán có thể gây hiểu nhầm về mục đích sáng tác nghệ thuật của họ. Nhưng Hoàng Đăng thì cho ngay.
Ai ngờ cô học sinh Hải Phòng ấy lại là cô gái đang trốn nhà lên Hà Nội chơi với bạn bè. Gia đình cô mới báo công an để đi tìm. Khi công an tìm thấy, cô ta khai là trong quãng thời gian lên Hà Nội có được mấy anh phóng viên chụp ảnh khỏa thân, và rồi đưa mấy bức ảnh đó cho công an xem.
Công an đến cơ quan ông để làm việc. Có bao nhiêu phim ông đưa cả cho họ xem, nghĩ rằng việc mình sáng tác nghệ thuật thì không sao. Mấy hôm sau, họ đến nhà dẫn ông đi vào Hỏa Lò, tất nhiên là không giống như bắt tội phạm.
Sau đó, ông mới biết là khi ông bị bắt thì công an cũng mời các cô mẫu ra để hỏi, xem các ông có “hủ hóa” gì với các cô ấy không? “Họ cứ hỏi xem các anh có làm gì chúng em không? - sau này các cô mẫu kể lại - Chúng em bảo “không” vì các anh có làm gì chúng em đâu mà chúng em dám khai bừa?”
Chính vì không có chuyện "hủ hóa”, nên 2 ông không bị án. Sau một tháng ông nhận được lệnh tha, ghi rõ “đã chụp ảnh khỏa thân làm hại cho thuần phong mỹ tục, nên cảnh cáo tha”. Ông bị nằm ở Hỏa Lò 1 tháng, còn Hoàng Đăng thì bị 3 tháng, về sau cũng chỉ bị cảnh cáo tha như ông.
Về lại cơ quan, ông được đưa đi lao động tại Trường Thanh niên Lao động Xã hội chủ nghĩa ở Hòa Bình với vai trò gần như là làm giáo viên của trường đó. Vì ông có trình độ, nên sau một thời gian khoảng 6 tháng, họ giữ lại, đề bạt lên làm trong Ban giám hiệu của trường. Nhưng vì lòng yêu nghề và vướng gia đình ở Hà Nội nên ông về lại cơ quan (báo Tiền Phong) và phục hồi công tác cũ.
Sau này, đến năm nào ông mới chụp lại ảnh nude?
Đến khoảng cuối thập kỷ 1980, tôi mới chụp lại.
Chắc là ông quá sợ chụp nude sau vụ đó phải không?
Tôi không sợ. Vì tôi biết mình không làm gì sai trái về mặt nghệ thuật cả. Nếu coi ảnh nude nghệ thuật là vi phạm thuần phong mỹ tục thì rõ ràng là võ đoán, và không đúng với tinh thần của nghệ thuật chân chính. Đó là vẻ đẹp của con người.
Vẫn sáng tác ảnh nude, vậy ông đã in thành sách, hay triển lãm chưa?
Tôi chưa công bố.
Bây giờ ông đã về hưu, giải thưởng Nhà nước lĩnh rồi, thì ông còn “e ngại” gì nữa?
Chỉ vì tôi chưa thích. Tôi cảm thấy chưa tới thời điểm để công bố những sáng tác ấy. Tôi muốn những tác phẩm nude của mình khi ra mắt phải có một cái gì riêng, khác lạ. Tôi muốn chờ xem các bạn trẻ làm như thế nào đã, để qua đó tự xét xem con đường của mình trong ảnh nude có đúng không? Và ảnh nude nếu triển lãm thì nên triển lãm nhiều người để cho nó đa dạng hơn.
Vậy phong cách ảnh nude của ông là như thế nào?
Tôi ít chụp nude trong phòng mà thường chụp ngoài thiên nhiên. Tôi thường chọn vùng thiên nhiên xa xôi hẻo lánh để sáng tác. Chúng tôi thường đi thành nhóm nghệ sĩ, đông vui, chụp đàng hoàng, nghiêm túc.
Những bức ảnh nude từ năm 1961 không còn nữa, ông có thấy tiếc không?
Thật ra, hồi đó tôi chụp, đẹp thì không được đẹp lắm, nhưng đó là kỷ niệm, bây giờ cũng thấy tiếc. Hồi đó, “sự cố” của chúng tôi gây chấn động cả Hà Nội, giới nhiếp ảnh và báo chí xôn xao.
Chắc vì hồi đó chưa có ai chụp nude?
Thật ra đã có những người chụp ảnh nude từ lâu rồi, tôi không tiện kể tên. Cũng có những người gặp rắc rối. Nếu chụp ảnh nude gắn với chuyện tình ái, thì hậu quả rất kinh khủng. Với tôi, chụp ảnh nude hoàn toàn là làm nghệ thuật.
Quan sát những người trẻ chụp nude bây giờ, ông có nhận xét gì?
Thái Phiên thường ghép người mẫu vào phong cảnh. Cách làm ấy, có người thích có người không. Dương Quốc Định chụp tốt, nhưng dùng photoshop hơi nhiều.
Xin cám ơn ông!./
(TT&VH/Vietnam+)